Zarówno profesjonalni fotografowie, jak i bardziej doświadczeni oraz ambitni amatorzy robią zdjęcia w formacie RAW. Co to takiego i czym się on różni od plików JPG? Jakie zalety i wady ma wykorzystanie oraz obróbka RAW-ów w fotografii? Wyjaśniamy, kiedy i dlaczego dobrze zacząć fotografować w tym formacie, i co warto wiedzieć na start przygody z plikami RAW.

Format RAW – co to jest i czym różni się od JPG?

Zaawansowane aparaty fotograficzne mogą zapisywać zdjęcia zarówno w formacie JPG, jak i RAW. Czym się one różnią? W przeciwieństwie do plików JPG odczytywanych przez wszystkie przeglądarki zdjęć RAW jest cyfrowym odpowiednikiem negatywu, który trzeba najpierw „wywołać” w odpowiednim programie. Dopiero po takiej obróbce, zdjęcie RAW może być zapisane, na przykład jako plik JPG i wyświetlone na przykład na ekranie telewizora.

Jak sugeruje angielska nazwa, pliki RAW zawierają „surowe”, nieobrobione dane, które zostały zarejestrowane przez matrycę światłoczułą aparatu. Jeśli natomiast aparat od razu zapisuje zdjęcie w formacie JPG, oprogramowanie sprzętu „obrabia je” już wstępnie zgodnie z określonymi ustawieniami (m.in.) balansem bieli, kontrastem, nasyceniem barw oraz wyostrza i odszumia.

Zdjęcie RAW – co daje i dlaczego warto fotografować w ten sposób?

Pliki RAW zawierają więcej bitów na piksel niż JPG – zwykle 14 lub 12 zamiast 8 – i nie są poddawane kompresji stratnej. Oznacza to, że zawierają więcej informacji o szczegółach obiektów, co pozwala w znacznie większym stopniu zmieniać podstawowe parametry zdjęcia bez spadku jakości obrazu.

Dzięki zapisowi w formacie RAW fotografia ma dużo większą rozpiętość tonalną, czyli różnicę pomiędzy najciemniejszym i najjaśniejszym punktem sceny. Łatwiej można więc „uratować” prześwietlone zdjęcie, wierniej oddać subtelne różnice kolorów i cienie, czy zmieniać tony bez degradacji kolorów.

Fotograf ma również większy wpływ na temperaturę zdjęcia. Korekta balansu bieli, czyli zmiana proporcji tonów ciepłych (pomarańczowych) w stosunku do zimnych (niebieskich) nie pociągnie za sobą straty jakości, jak przy JPG. Również odszumianie czy wyostrzanie zdjęć RAW pozwala zachować wysoką jakość obrazu i nie powoduje widocznego spadku ostrości.

Jakie są główne trudności związane z wykorzystaniem plików RAW w fotografii?

Format RAW oferuje więcej możliwości, ale ma też swoje wady. Przede wszystkim pliki zajmują znacznie więcej miejsca – zwykle około 4-5 razy tyle, co JPG – więc fotografowi, który je wykorzystuje, przydadzą się dodatkowe dyski lub karty pamięci.

Żeby odczytać i obrobić pliki, potrzebne jest też specjalne oprogramowanie – takie jak Lightroom lub Photoshop z wtyczką Camera Raw, czy też darmowe Imaging Edge Edit, RawTherapee, Darktable i tym podobne programy. Chociaż programy te odczytują praktycznie wszystkie pliki RAW, warto wiedzieć, że ich rozszerzenia mogą być różne w zależności od producenta aparatu (np. Sony stosuje rozszerzenia .arw .srf i .sr2).

Co więcej, w przeciwieństwie do JPG, podstawowa obróbka RAW zawsze jest niezbędna, by fotografia wyglądała atrakcyjnie. Nieobrobione zdjęcie RAW jest bowiem „płaskie” i ma słaby kontrast, przez co zwykle wygląda na blade i bez wyrazu.

Podstawy obróbki RAW – co warto o niej wiedzieć?

Obróbka zdjęć RAW wymaga podstawowej wiedzy o parametrach obrazu, lecz przede wszystkim odrobiny wprawy. Trudno tu o jednoznaczne wytyczne, bo wiele zależy między innymi od rodzaju fotografii, warunków oświetleniowych, a także efektu, który chcemy uzyskać. Warto więc poeksperymentować, zmieniając wartości w jedną lub drugą stronę i obserwując, jak wpływa to na obraz.

Poniżej wymieniamy najważniejsze parametry, które dobrze zmienić (w nawiasie sugerując, od jakiego kierunku zwykle warto zacząć przy fotografii krajobrazowej z dobrym światłem – minus to zmniejszenie, a plus zwiększenie wartości):

  • Cienie (+);

  • Światła (-);

  • Biel (+);

  • Czerń (-);

  • Balans bieli (-);

  • Przejrzystość (+);

  • Jaskrawość (+);

  • Nasycenie (+).

Dobrze też wiedzieć, że dzięki stopniowym filtrom, przy obróbce RAW można skorygować wybrane parametry tylko dla określonej części zdjęcia (np. nieba na górze). Z kolei pędzel korekty pozwala wprowadzić zmiany na mniejszych i bardziej nieregularnych obszarach.

Na koniec warto jeszcze:

  • skorygować nieco krzywą tonalną;

  • wyprostować horyzont;

  • usunąć aberracje chromatyczne;

  • włączyć korektę obiektywu, żeby usunąć winietowanie.

Podsumowanie: kiedy trzeba robić zdjęcia RAW, a kiedy wystarczy JPG?

Zdjęcia RAW są niezbędne w pracy profesjonalnego fotografa, który chce sprzedawać swoje fotografie. Nieobrobione pliki RAW są też wymagane do wglądu w większości konkursów fotograficznych. Korzysta z nich również wielu amatorów, dla których coraz ważniejsza staje się jakość zdjęć.

Osoby, które nie mają ani ochoty, ani czasu na obróbkę RAW powinny natomiast zostać przy formacie JPG. W większości przypadków będzie on wystarczający, żeby przywieźć ładną pamiątkę z wakacji. Wiele aparatów umożliwia też jednoczesny zapis zdjęcia w obu formatach (JPG + RAW). Przy wystarczającej ilości miejsca można więc skorzystać z takiej opcji, a dopiero później zdecydować, czy wystarczy JPG, czy też lepiej obrobić i wywołać zdjęcie RAW.